İskandinav Mitolojisi: Baldur, Işık Tanrısı

Baldur Eski İskandinav mitolojisinde Baldr, Eski İngiliz ve Eski Yüksek Almanca Balder olarak bilinen Aesir tanrılarından biridir. Aynı zamanda Her Şeyin Babası Odin ve Toprak Ana Frigg‘in oğludur. Hakkında çok fazla şey bilinmeyen tanrıça Nanna‘nın kocası ve Adalet Tanrısı Forseti‘nin babasıdır.

Baldur, Aesir içerisinde güzellik, bilgelik ve adalet ile tanınmaktadır. Bu nedenle ona “Işıldayan ya da parlayan” denilmiştir. Parlayan Baldur İskandinav mitolojisi ve inanışındaki tüm tanrıların en güzeli ve en sevilenidir. Etrafına bir tür çekicilik, cazibe ve ışık yaydığını söylenir. Parlayan sıfatını almasındaki en önemli etmen budur. En bilge tanrılardan birisi olarak anlatılmıştır. Anlaşmazlıkların gidericisi olarak, tanrı ve insanların arasındaki tüm zıtlaşmaları çözmeye çalışmıştır.

Baldur, Oyunbaz Tanrı Loki‘nin tertiplediği bir plan neticesinde ölmüştür. Bu hikaye İskandinav mitolojinin en bilinen öykülerinden birisidir. Baldur‘un ölümünün ardından pek çok ağıt yakılmıştır. Öyle ki, bu duruma tanrılardan daha çok insanlar üzülmüştür. Işık Tanrısı Baldur‘un ölümü Loki‘nin hapse atılmasını sağlamasının yanında, Ragnarök‘ü başlatacak olan olaylar silsilesinin de ilk işareti olarak görülmüştür.

Etimoloji

---

Baldur‘un aslında “gözü pek” veya “cesur” anlamına gelen Eski İskandinav dilindeki “baldr” kelimesinden geldiği düşülmektedir. Tabi buradaki anlamın, Baldur‘un şahsi karakterinden dolayı oluşmuş olduğu da ihtimaller dahilindedir. Günümüz bilim insanları bu ismin kökünün beyaz anlamına gelen ön Hint-Avrupa kelimesi “bhel” kökünden geldiğini öne sürmüşlerdir. Fakat ilginçtir ki, beyaz kelimesi Baldur haricinde aynı zamanda tüm Aesir için de yaygın bir şekilde kullanılmıştır. Açıkçası buradaki beyaz kelimesi bir renk şeklinde algılanmamalıdır. Çünkü beyaz buradaki renk manasından çok “Parlayan” ya da “Işıldayan” manasında kullanılmıştır.

Özellikler

---

Baldur‘un en önemli özellikleri adalet, güzellik ve çekiciliğidir. Işık Tanrısı Baldur şimdiye kadar ki yapılmış en büyük gemi olduğu iddia edilen bir gemiye sahiptir. Gemisinin adı Hringhorni‘dir. Baldur‘un ölümü ardından bedeni Hringhorni içerisine konarak devasa bir cenaze ateşine dönüştürülmüştür. Vikinglerin kral ve büyük savaşçılarını diğer dünyaya uğurlama yönteminin kaynağı burasıdır. Genelde bu tür bir törenler için akışlı nehir suları tercih edilmiştir.

Baldur, cenazesinde kurban edilen atı Léttfeti‘ye binerek “büyük parlaklık” olarak bilinen Breidablik adındaki sarayında yaşamaya gitmiştir. Eski İskandinav şiirlerini en güvenilir kaynaklarından birisi olan Şiirsel Edda’nın Grímnismál bölümünde bu olay şöyle anlatılmaktadır.

Yedinci Breithablik’tir, Baldr oradadır
Kendisi için ayarlanmış bir dizi meskende
Çok adil olduğunu bildiğim topraklar
Öyle ki kötülükten tamamen arınmış halde

Aile

---

Baldur, Aesir‘in lideri Her Şeyin Babası Odin‘in ve kehanet gücüne sahip Toprak Ana, Frigg‘in öz oğludur. Hodr adında bir erkek kardeşi vardır. Hodr haricinde babası Odin‘den olma pek çok üvey kardeşi de vardır. Işık Tanrısı Baldur‘un üvey kardeşleri şunlardır. Yıldırım ve Şimşek Tanrısı Thor, Tanrıların En Cesuru Tyr, Bifrost’un Koruyucusu Heimdall, Şiir ve Müzik Tanrısı Bragi, Hermod ve Vidarr‘dır. Baldur‘un ayrıca Váli adında başka bir üvey kardeşi daha vardır. Váli, Baldur‘un intikamını alması için Odin ve dişi dev Rindr tarafından dünyaya getirilmiştir.

Işık Tanrısı Baldur tanrıça Nanna ile evlidir. Bu birliktelikten Forseti adında bir çocukları olmuştur. Adalet Tanrısı Forseti babasının ardından Glitnir adında bir salon kurmuştur. Burada aynı babası Baldur gibi tanrı ve insanların şikayetlerini dinlemiş ve düşmanlıklarını gidermiştir.

Mitoloji

---

Işık Tanrısı Baldur‘un ölümü İskandinav mitolojisinde çok kritik bir önem arz etmektedir. Çünkü Baldur‘un ölümü, Ragnarök‘ün yaklaştığının en önemli işaretlerinden birisidir. Hikaye sık sık farklı İskandinav coğrafyalarında anlatılmıştır. Böylelikle öykü pek çok ayrıntısı ile beraber detaylı bir şekilde bir çok kaynaktan edinilmiştir.

Baldur’un Hikayesi

Bir gece Baldur kendi ölümünü anlatan bir kabus gördü. Peşi sıra annesi Frigg‘in de aynı rüyayı görmesi, Aesir‘in bu rüyayı uğursuz bir işaret olarak düşünmesine yol açtı. Ardından bu olay karşısında tüm tanrılar harekete geçmeye karar verdiler. Sekiz ayaklı atı Sleipnir‘e binen Odin, bu uğursuz rüyayı açıklayabilecek bir ipucu bulmak için Ölüler Diyarı Hel‘e gitti.

Othin ileri sürdü atını, yankılandı dünya
Ta ki Hel’in yüksek surlarına varana dek

Her Şeyin Babası Odin orada ölmüş bir völva buldu. Völvalar geleceği tahmin etme sanatı olan seidr büyüsünün uygulayıcılarıydılar. Odin kendi gücünü kullanarak o völvayı ölümden geri getirmeye çalıştı. Ancak her şey tam olarak yolunda gitmedi. Ölümden uyanan völva uyandırılmaktan çok rahatsız olmuştu. Bu yüzden Odin‘in sorgusuna direndi. Fakat Odin istediği şeyi almakta kararlıydı. Bu nedenle ısrarlı bir şekilde sorular sormaya devam etti.

Nitekim isteksiz olan völvadan bir kaç parça bir bilgi kırıntısı koparmayı başardı. Elde ettiği bilgi Odin‘in tam olarak istediği şey olmasa da ona bir bakış açısı kazandırmaya yetecek kadar iyiydi. Odin‘in öngörüsüne göre Baldur gerçekten ölecekti. Fakat nasıl öleceği ile ilgini bir bilgisi yoktu. Tek bildiği onun ölümünün ardından sevenlerinin özlem dolu yaslar tutacağıydı.

Frigg’in Antları

Odin öğrendiği bilgiler ile Aesir‘in yanına geri döndü. Oğlunun kesin bir şekilde öleceği haberi alan Frigg‘in üzüntüden yıkıldı. Fakat Frigg bu durumu kabullenmedi. Oğlunun ölümünü engellemekte kararlıydı. Bu yüzden yaratılmış her canlı ve cansız varlığa gitti. Onlardan oğluna asla zarar vermeyeceklerine dair söz vermelerini istedi. Düzyazı Edda’sındaki Gylfaginning bölümünde bu olay şöyle anlatılmıştır.

“ve Frigg tüm manalardan ant istedi, ateş ve suyun gücünden Baldr’ın esirgenmesini. Aynı şekilde diğer her şeyden; demir ve tüm metallerden, taşlardan, topraktan, ağaçlardan, hastalıklardan, hayvan ve canavarlardan, kuşlardan, zehirlerden ve yılanlardan.“

Frigg sağladığı bu antlar ile Baldur‘u bir nevi ölümsüz yaptı. Durumu fark eden Aesir, Baldur‘un bu gücünü bir eğlence aracı olarak kullanmaya başladılar. Hikayenin devamı ise şöyleydi.

“ve diğerlerinden bazıları ona ok atışları yaptı, bazıları onu kesti, bazıları da onu taşla dövdü. Fakat ne yapılırsa yapılsın onu hiç bir şey incitmedi. Bu durum Aesir’e gerçekten çok saygı duyulacak bir şey gibi göründü.”

Loki’nin Planı

Başkalarının başına açtığı talihsizliklerden büyük bir zevk duyan Oyunbaz Tanrı Loki, Baldur‘un durumu öğrenince olayı kabullenmekte zorluk yaşadı. Bu yüzden Loki, bir kadın kılığına girerek Frigg‘in yanına gitti ve her şeye yemin ettirip ettirmediğini sordu. Frigg kendisine gelen kadının gerçek kimliğini bilmediğinden alçak gönüllükle ökse otundan yemin istemediğini söyledi.

Bu bilgi karşısında Loki sevinçten havalara uçtu. Ardından ökse otu bulup ondan bir mızrak (bazen ok olarak da anlatılır) yapmak için bir arayışa girişti. Geri döndüğünde Aesir‘i Baldur‘a bir şeyler atarken buldu. Loki gözüne Baldur‘un kör kardeşi Hodr‘ı kestirdi. Yanına sokularak ona mızrağı verdi. Loki‘nin talimatlarıyla Hodr mızrağı Baldur‘a fırlattı. Aldığı mızrak darbesiyle sendeleyen Baldur can çekişmeye başladı. Bir şeylerin ters gittiğini anlayan tanrılar hemen Baldur‘un etrafını sardılar. Sonra Odin gelerek ölmekte olan oğlunun kulağına bir şeyler fısıldadı. Odin‘in Baldur‘a söylediği bu son sözler bugün bile hala büyük bir gizem konusu olarak kaldı.

Öngörülen kehaneti engelleyemeyen Frigg üzüntüden yıkıldı. Gönüllü olarak birisinin Ölüler Diyarı Hel‘e giderek oranın kraliçesi Hel‘den oğlu Baldur’u serbest bırakması için yalvarmasını istedi. Frigg‘in bir diğer oğlu Hermod annesinin isteğini gerçekleştirmek için öne çıktı. Sleipnir‘e binerek dokuz gün dokuz gece seyahat ettikten sonra Hel‘in kapılarına dayandı.

Hel’in Şartı

Hermod, orada Hel‘in masasında oturan Baldur‘u perişan bir halde buldu. Ölüm Tanrıçası‘ndan Baldur‘u serbest bırakmasını istedi. Bunu isterken Baldur‘un yaratılan her şey içerisindeki en sevilen varlık olduğunu iddia etti. Hel, Hermod‘un istediğini kabul etti. Fakat bir şartı vardı. İddia edildiği gibi yaratılan tüm varlıkların Baldur için ağlaması şartıyla bu dileği yerine getireceğini söyledi.

Hermod, Hel‘in şartı ile Aesir‘e geri döndü. Durumu öğrenen Aesir, bu şartı sağlamak için dört bir yana haberciler gönderdi. İnsanlara, hayvanlara, ağaçlara, bitkilere, kayalara, taşlara kadar hemen hemen tüm canlı-cansız her şeye. Hepsi Baldur için ağladı. Sadece bir tanesi hariç. Uzak bir mağarada yaşayan yaşlı bir dişi dev olan Thökk. Bazı anlatılar bu dişi devin bizzat şekil değiştirmiş Oyunbaz Tanrı Loki olduğunu iddia ediyordu.

Tüm yaratılanlar arasında sadece Thökk, Baldur için ağlamadı. Bu yüzden Hel onu Ölüler Diyarı‘nda tutmaya devam etti.

Thökk susuz gözyaşı akıtacak
Baldur’un dönüşü için
Ölü ya da diri, churl’un oğlunu sevmedim.
Bırak Hel sahip olduğu şeyi elinde tutsun.

Aesir, Thökk‘ün yaptığından sonra Baldur‘u geri getiremeyeceğini anladı. Ardından tanrılar onun bedenini, büyük gemisi Hringhorni‘ye taşıdılar. Nitekim gemiyi ateşe verdiler ve gözden kayboluncaya dek geminin suda sürüklenmesini izlediler.

Loki’nin Esareti

Tüm bu olanlardan sonra Odin, Loki‘den intikamını çok acı bir şekilde aldı. Dişi dev Rindr‘den doğma olan oğlu Váli zaten masum Hodr‘u öldürmüştü. Ardından Loki‘nin peşine düştü. Váli, Oyunbaz Tanrı Loki‘yi kendi oğlu Nari‘nin bağırsaklarından bir kayaya bağladı. Ayrıca tanrılar Loki‘nin yüzüne ve vücuduna zehir damlasın diye mağaranın tavanına zehirli bir yılan yerleştirdi. Böylelikle Loki, Ragnarök‘ün sonuna kadar acı içinde kıvranır bir durumda kalmaya mahkum edildi.

Völuspá anlatıcısı völvalar Baldur ve Hodr için Ragnarök‘ün ardından doğacak olan yeni dünyada yeniden hayata dönecekleri üzerine kehanetlerde bulunmuştur.

Popüler Kültür

---

Baldur İskandinav mitolojisi içerisinde bu kadar popüler olmasına rağmen günümüzde yapılan hiç bir yapımda yeterince derin bir şekilde işlenmemiştir. Öyle ki Işık Tanrısı Baldur, God of War adlı oyunda Kratos‘un düşmanı olarak kullanılmıştır. Bunun haricinde Max Payne serisinde Alex Balder adında bir karakter şeklinde atıf yapmıştır. Bir diğer oyun serisi olan ve adını bizzat Baldur‘dan alan Baldur’s Gate de, Baldur‘un kendisini oyunlarında hiç yer vermemiştir.

---

İskandinav Mitolojisi: Anasayfa

---

Kaynakça ve Referanslar
Lokasenna
Poetic Edda ve Mead of Poetry
Grímnismál
Völuspá
Görsel Sahipleri
Baldur – Righon
Loki – Mårten Eskil Winge (1890)

Son Güncelleme – 20.06.2021

İlgili Diğer İçerikler

---

Daha Fazla Makale

---

Kütüphane

---