Ana Başlıklar
Loki, İskandinav mitolojisi ya da inanışının en hileci ve oyunbaz tanrısıdır. Genellikle yaptığı plan ve aldatmacalar ile tanınmaktadır. Bu yüzden oldukça sinsi bir tanrı olarak anlatılır. Aynı zamanda bir şekil değiştirendir.
Loki tüm bunların haricinde hem erkek hem de kadın olarak iki farklı cinsiyete de bürünebilen bir tanrıdır. Zenginlik, bilgelik ve kandırmanın verdiği zevki temsil etmektedir. Bu yüzden Loki‘ye biçilen karakter hiç bir zaman tam olarak olduğu gibi görünen şekilde olmamıştır. O muziptir ve kafasına estiği şekilde davranmaktan hoşlanır. Öyle ki bu durumdan ötürü Loki gerçekleştirdiği eylemler ile tanrıları sık sık zor durumlara düşürmüştür. Fakat bu sayede pek çok tanrıyı da sıkıntılı durumdan kurtarmıştır.
Aesir‘in daimi bir üyesi olan Oyunbaz Tanrı Loki; Odin, Thor ve Freya ile birlikte İskandinav inanışının dört yönetici tanrısından birisidir. Thor, Freya ve Odin tanrılar arasında adil bir denge kurmaya çalışmaktadır. Fakat Loki‘nin bu düzen içerisindeki tutarsız davranışları her zaman kendisinin Aesir‘e ne denli bağlı olduğunun sorgulanmasına yol açmıştır. Aslında burada Odin için de durum çok farklı değildir. O da Loki kadar oyunbazdır. Fakat tek bir noktada Loki‘den ayrılmaktadır. Loki‘nin bir saltanatı yoktur. Odin ise Aesir‘i kontrolü altında tutmaktadır.
Aesir, Ragnarök esnasında Loki‘nin kendi yanında savaşacağını düşünmektedir. Fakat Loki bu noktada tarafsız durmaktadır. O ne Aesir‘den yana ne de devlerden yanadır. Genel olarak toplumlarca kabul edilen iyi-kötü, beyaz-siyah, gündüz-gece gibi kavramları kabul etmeyendir. Tarafsızdır. Modern zaman romanlarında yeni yeni işlenmeye başlanan gri karakterler gibidir. Herhalde ona bu benzetmeyi yapsak yanlış olmayacaktır. Yaptığı kötülükleri iyilik ya da yaptığı iyilikleri kötülük için yapabilen bir tanrıdır.
Etimoloji
“Loki” adı uzun zamandır “ateş” anlamına gelen eski İskandinav dilindeki “logi” kelimesine benzetilmiştir. Loki’nin karakteri aynı ateş gibi yakıcı ve yıkıcı olsa da, logi ile olan benzerliğinin muhtemelen rastlantısal olduğu düşülmektedir.
Yapılan güncel araştırmalarda ise Loki‘nin adının çok farklı etimolojik anlamlara uzandığını göstermiştir. Loki adının Germen dilindeki “knot” kelimesi ile ilgisinin olduğu fark edilmiştir. Bu kelime “düğüm, döngü ve dolaşıklık” gibi anlamlara gelmektedir. Gerçekten de bu tür bir bağ olması muhtemeldir. Oyunbaz Tanrı Loki kaynaklarda genel olarak bir balıkçı olarak tasvir edilmiştir. Bu daha derin manalara gelecek bir tür mecazi göndermedir.
Loki‘nin planları dikkatsiz kişileri tuzağa düşüren ağlar gibidir. Hatta örümcekler kurbanlarını ağlarına düşürdüğünde bile zaman zaman Loki olarak anılmıştır. Buradan hareketle, Loki‘nin Aesir‘e karşı gelme tutumu aslında bir kördüğüm olarak idrak edilmesi daha doğru bir bakış açısı olacaktır.
Özellikler
Loki‘nin en önemli özelliği zekası ve kurnazlığıdır. Bu yüzden nadiren fiziksel kuvvete başvurmuştur ve haliyle yanında silah taşımamıştır. Bilinen kaynaklarda Loki‘nin herhangi bir tılsım, büyülü eşya ya da aracı yoktur. Lakin Skáldskaparmál‘da aktarılanlara göre Loki‘nin bir çift büyülü ayakkabısı olduğundan şöyle bahsedilmiştir.
“Loki’nin yanında havada ve suda koşmasını sağlayan ayakkabıları vardı.“
Bazı hikayelerde Bereket ve Aşk Tanrıçası Freya‘ya ait olan, giydiği kişiye uçma özelliği veren şahin tüyünden yapılmış pelerini ödünç alarak kullanmıştır. Ancak işini gördükten sonra hemen geri vermiştir. Buradan anlaşılmaktadır ki Loki‘nin gerçekten de kendisine üstünlük sağlayacak herhangi bir silahı yoktur. Fakat işine yarayacak bu tür büyülü nesne ve silahları diğer tanrılardan elde etmekte hiç bir zorluk da yaşamamaktadır.
Anlatılan bir çok öykü, Loki‘nin şekil değiştirici gücüne atıflar yapılmıştır. Kah somon olmuş, kah pire olmuştur. Bu liste sinek, kısrak diye devam eder. O neye ihtiyaç duymuş ise onun şeklini almıştır. Hatta Işık Tanrısı Baldur için ağlamayı reddeden Thökk adındaki dişi devin o olduğu bile iddia edilmektedir. Bu yüzden başı ciddi belaya girmiştir.
Aile
Oyunbaz Tanrı Loki, adı “acımasız atıcı” anlamına gelen ve hakkında çok fazla şey bilinmeyen Fárbauti‘nin oğludur. Annesinin adı Nál olarak anılsa da genel olarak Laufey olarak kullanılmıştır. Loki‘nin jötnardan yani jötunn olan iki kardeşi vardır. Onların isimleri de Helblindi ve Býleistr‘dir. Loki tanrıça Sigyn ile evlidir. Adı Nari ya da Narfi olan bir oğlu olması haricinde Sigyn hakkında çok az şey bilinmektedir.
Sigyn haricinde Loki‘nin aşk hayatında Angrboda adında bir jötunn vardır. Üç çocuğunun anası olmasının yanında bazı kaynaklarda bir trol olduğundan bahsedilmektedir. Bu evliliğin üç çocuğu, İskandinav mitolojisinin kıyameti olarak bilinen Ragnarök içerisinde oldukça önemli roller oynamaktadır. İlk çocuk, Hel adındaki yer altı dünyasına hükmeden Hel‘dir. Sonrakiyse boyutu ile denizleri saran Midgard‘ın deniz yılanı Jörmungandr‘dır. Sonuncusu da Tanrıların En Cesuru Tyr‘ın elini koparan ve Ragnarök sırasında Odin‘in başına ciddi belalar açacak olan devasa kurt Fenrir‘dir.
Ayrıca Loki‘nin kadın formunu aldığı bir durumda iken doğurduğu bir çocuğu daha vardır. Yapılan bir plan neticesinde Svadilfari adlı bir devin atının dikkatini dağıtmak için kısrağa dönüşmüşken hamile kalmıştır. Ardından bu hamilelikten Sleipnir adında sekiz bacaklı bir at doğmuştur. Loki bu atı Odin‘e hediye olarak vermiştir.
Mitoloji
Loki‘nin İskandinav mitolojisindeki izleri çoğu tanrıdan fazla gözükse de kökeni hakkında net bir bilgi söylemek zordur. Sekizinci yüzyıla kadar uzanan en eski şiirlerden olan Grímnismál içerisinde Loki yoktur. Aynı şekilde Hrıstiyanlık öncesi Germen kaynaklarında da adı geçmemektedir. Geçse dahi çok farklı bir karakter şeklinde anlatılmıştır. Bu durum bize Oyunbaz Tanrı Loki‘nin Kuzey Avrupa ve İskandinav halklarına özgü bir tanrı olduğu net bir şekilde göstermektedir.
İflah Olmaz Loki
Loki çoğunlukla yaramazlığı ve muzipliği ile bilinirdi. Bu yüzden mitolojinin geneline etki eden devasa bir hikaye silsilesine sahipti. Haliyle bu onu her zaman en önde ve merkezde duran bir karakter yaptı. Söz konusu öykü Snorri Sturluson‘un düzyazı Edda‘sındaki Skáldskaparmál bölümünde anlatılmaktadır.
Günlerden bir gün Loki kendini çok enerjik ve muzip hissediyordu. O an Sif‘in bütün saçlarını kesmeye karar verdi. Fakat güzel Sif, Yıldırım ve Şimşek Tanrısı Thor‘un karısıydı. Dalgalı ve çok güzel olarak anlatılan sarı bukleli saçlarıyla tanınırdı. Haliyle Thor, Loki‘nin şakasını öğrendiğinde öfkelendi. Loki‘yi bedenindeki tüm kemikleri kırmakla tehdit etti. Her neyse Thor‘un öfkesini dindirmek konusunda çaresiz kalan Loki, saçların yerine yenilerini yaptırmaya söz vererek Kara Elfler‘i bulmaya gitti.
Hatası telafi etmek isteyen Loki dünyanın derinliklerinde bulunan Cüceler Diyarı Svartalfheim‘a gitti. Svartalfheim‘da cüceler haricinde Kara Elfler ve bazı jötunn toplulukları yaşamaktaydı. Loki burada zanaatkarların en maharetlisi olarak bilinen Ivaldi‘nin oğullarını buldu. Ivaldi‘nin oğulları kısa süre içerisinde Sif için saç ve iki harika nesne yaptılar. Bu iki harika nesneden ilki Skidbladnir adındaki bir gemiydi. Skidbladnir yelkeni açıldığı anda rüzgarı çağırabiliyor ve herhangi bir kişinin cebine sığabilecek kadar da küçülebiliyordu. Cücelerin yarattığı diğer harika nesne de, durdurulması güç bir itiş gücü yakalayabilen Gungnir adındaki bir mızraktı.
Manipülasyon
Cücelerin bu denli harika işçilikler sergilediğini görmek Loki‘ye bir fikir verdi. Ivaldi‘nin oğullarının yaptığı eşyaları teslim aldıktan sonra, bir diğer maharetli zanaatkarlar olan Brokkr ve Sindri‘nin yanına gitti. Oyunbaz Tanrı Loki, bu iki kardeş demircinin Ivaldi‘nin oğulları kadar mükemmel eşyalar yapamayacaklarını iddia ederek, onlarla dalga geçti. Ardından bir bahse girdiler. Loki‘nin söylediklerini gururlarına yediremeyen iki kardeş cüce, bu bahsi kabul ettiler. Vakit kaybetmeden kolları sıvayıp demirhanede çalışmaya başladılar.
Loki kendisini bir sineğe dönüştürdü. Amacı cüceleri işlerinden alıkoymaktı. Öyle ki cüceleri defalarca rahatsız edip, ısırmasına rağmen amacına ulaşamadı. Ardından Brokkr ve Sindri kararlı çalışmalarıyla yarattıkları eserler ile Loki‘nin karşısına dikildiler. Bunlardan ilki karanlıkta parlayan, atlardan daha hızlı bir şekilde su ve havada koşabilen, altın yeleli bir domuz olan Gullinbursti‘ydi. İkincisi her dokuz gecede bir, sekiz yüzük daha meydana getiren büyülü bir altın yüzük olan Draupnir‘di. Üçüncü ve son olanı da tüm İskandinav mitolojisinin belki de en bilinen eşyası olan Thor‘un efsanevi çekici Mjölnir‘di.
Nihayetinde Loki, cüce Brokkr ile beraber Asgard‘a geri döndü. Aesir‘e cücelerin yaptığı altı eşyayı sundu. Tüm bu eşyalardan hangisinin en ihtişamlı olduğuna karar vermelerini istedi. Loki, Sif‘in bir kez daha güzel altın buklelere sahip olabilmesi için cücelerin yaptığı saçı Thor‘a verdi. Ardından Her Şeyin Babası Odin‘e Gungnir‘i ve Barış ve Bolluk Tanrısı Freyr‘a da Skidbladnir‘i verdi.
Loki‘nin hediyelerinden sonra öne çıkan cüce Brokkr kendi hediyelerini sundu. Barış ve Bolluk Tanrısı Freyr‘a altın yeleli domuz olan Gullinbursti‘yi, Odin‘e çoğalan yüzük Draupnir‘i ve Thor‘a da güçlü Mjölnir‘i verdi. Aesir tüm bu eşyaların arasından en ihtişamlı olanının Thor‘a verilen Mjölnir olduğuna karar verdi. Verilen karardan hoşnut olan Brokkr, Loki‘nin kafasını talep etti. Fakat Oyunbaz Tanrı Loki çoktan oradan kaçıp gitmişti.
Loki’nin Kavgası
Oyunbaz Tanrı Loki‘nin gerçek kişiliğinin özüne dair bilgiler şiirsel Edda‘daki Lokasenna bölümünde anlatılmıştır. Bu bölüm deniz tanrısı Aegir‘in tanrılar adına verdiğini gösterişli bir ziyafet ile başlıyordu. Aegir‘in hizmetkarları olan Fimafeng ve Eldir‘in ziyafet boyunca gösterdikleri çaba ile çalışkanlık, katılan tüm tanrıların övgüsüne sebep oldu. Ancak Loki tüm bu övgüleri kıskanarak hizmetkarlardan Fimafeng‘i öldürdü. Ardından durumu fark eden tanrılar Loki‘yi yaptığı şey için lanetlediler. Ona silah çekerek derhal salonu terk etmesini istediler. Loki tanrıların öfkesinden korkarak salonu terk etti. Fakat hıncı geçmediğinden bir müddet sonra tekrar fesatlık çıkarmak için geri döndü.
Aegir’in salonuna gireyim mi?
Ziyafeti görmek için
Tanrılara felaket ile nefret getirdim
İçkilerine zehirle katmak için
Loki bu isteğinin ardından tanrılara meydan okuyarak bir atışma istedi. Atışma sırasında Oyunbaz Tanrı Loki ziyafette toplanan tüm tanrılara ciddi hakaretler yağdırdı. Her Şeyin Babası Odin‘in eşi Toprak Ana Frigg‘i Odin‘in kardeşleri olan Vili ve Ve ile zina yapmakla suçladı. Bereket ve Aşk Tanrıçası Freya‘ya “cadı” dedi. Ayrıca Freya‘yı, ikiz erkek kardeşi Barış ve Bolluk Tanrısı Freyr ile ensest bir ilişki yaşadığı iddia etti. Tüm bunlardan sonra Yıldırım ve Şimşek Tanrısı Thor‘a korkak, Odin‘e ise kafir dedi. Son olarak da kendisini Tanrıların En Cesuru Tyr‘ın karısından bir çocuk sahibi olmakla övdü. Bu kadar hakaretin ardından tanrıların gazabından korkan Loki kendisini bir somon balığına çevirdi. Ardından nehre atlayarak oradan uzaklaştı.
Yardımsever Loki
Şiirsel Edda‘nın Thrymskvith bölümünde yer alan başka bir hikaye oldukça aktif bir şekilde Loki‘den bahsetmektedir.
Günlerden bir sabah Thor uyandığında çekici Mjolnir‘in kayıp olduğunu fark etti. Haberi duyan Loki, Thor‘a yardım etmek için bir teklifte bulundu. Loki, Jotunheim’a gitmek için Freya‘dan şahin tüylerinden pelerini istedi. Thor‘a yardım etmek isteyen Freya Loki‘nin isteğini geri çevirmeyerek pelerini Oyunbaz Tanrı Loki‘ye ödünç verdi. Böylelikle çekicin yerini çok daha hızlı bir şekilde bulabilecekti.
Loki daha sonra İskandinav evreninin dokuz diyarından biri olan Jotunheim‘a uçtu. Jotunheim‘daki Jötnar Krallığı‘nın kralı Thrym ile görüştü. Thrym, Mjölnir‘i çaldığını ve onu yerin sekiz fersah altına sakladığını söyledi. Kralın bir isteği vardı. Eğer Bereket ve Aşk Tanrıçası Freya kendisiyle evlenirse Mjölnir‘i geri vereceğini söyledi. Loki bu teklifi Aesir‘e götürdü.
Bir derdim var, bir de müjdem
Devlerin kralı Thyrm, tutar çekicini ellerinde
Eğer Freya eşi olmayı kabullenmezse
Kimse ondan onu geri alamaz
Toplanan Aesir arasından, Bifrost’un Koruyucusu Heimdall öne çıktı ve konuştu. Thor‘u, Freya gibi giydirerek Jotunheim‘a göndermeyi teklif etti. Eğer Thor yeteri kadar çekice yaklaşabilirse onu devden kolaylıkla alabilirdi. Fakat Thor, bu aldatmacanın yiğitliğine leke düşüreceğini söyledi ve plana itiraz etti. Ancak Oyunbaz Tanrı Loki durumun ciddiyetini vurgulayarak onu yeniden düşünmeye çağırdı.
Sonra Laufey oğlu Loki konuştu.
Sessiz ol Thor ve böyle konuşma
Aksi takdirde artık Asgarth, devlerin olacak
Eğer çekiç yuvasına getirilmez ise.
Loki‘nin bilgece sözlerinden sonra Thor durumun ciddiyetini kavradı. İstemeyerek de olsa planı kabul etti. Aesir, Thor‘a Freya‘nın değerli taşlarla süslü bir elbisesini giydirdi. Hatta Thor‘a Freya‘nın çok değerli kolyesi Brísingamen‘i bile taktılar ve yüzüne bir gelin duvağı örttüler. Hizmetçi kılığına giren Oyunbaz Tanrı Loki, Yıldırım ve Şimşek Tanrısı Thor ile beraber Jotunheim‘a gitti.
Düğün Ziyafeti
İkili, Jötnar kralı Thrym‘ın salonuna girdiler. Öyle ki kral hiç bir şeyden şüphelenmedi. Onları içeri buyur ederek, ziyafete masasına davet etti. O gün, Yıldırım ve Şimşek Tanrısı Thor‘un iştahı yerindeydi. Bir bütün öküz, sekiz somon balığı yedi ve üstüne üç fıçı içki içti. Thrym gelinin iştahı hakkında sorular sormaya başladığında şüpheleri gidermek için Loki devreye girdi.
Gelinin hizmetçisi orada bilgece oturdu
Devin sözlerine karşı, kurnazca cevaplar verdi
Yemekten önce Freya sekiz gece oruç tuttu,
Jotunheim’a olan özlemi o kadar fazla ki.
İçtiği içkilerden cesaret alan Thrym bir öpücük için Thor‘a yaklaştı. Fakat duvağı kaldırdığında sert ve nefret dolu gözler gördü. Bu sefer Thrym gelinin neden bu kadar sert olduğunu sordu. Loki yine araya girdi.
Gelinin hizmetçisi orada bilgece oturdu
Devin sözlerine karşı, kurnazca cevaplar verdi
Freya sekiz gecedir uykusuz kaldı,
Jotunheim’a olan özlemi o kadar fazla ki.
En nihayetinde aldatmaca Loki‘nin cambazlıkları ile işe yaradı. Thrym evliliği kutsamak için Mjölnir‘i ortaya çıkardı. Fakat Thor, çevik bir hareketle onu kaptı. Ardından gür bir kahkaha patlattı. Aralarında Thrym‘in ablasının da bulunduğu tüm düğün katılımcılarını orada öldürdü.
Şekil Değiştiren Loki
Tüm tanrılar arasındaki en maharetli şekil değiştirici olan Loki bu yeteneğini pek çok olayda sık sık kullandı. Düzyazı Edda‘sının Gylfaginnin bölümünde anlatılan bir hikayede bu özelliği çok dramatik bir olaya sebep oldu.
Günlerden bir gün, taş ustası bir tepe devi tanrıların huzuruna çıktı. Dev, Aesir‘i jötnar‘dan koruyacak aşılamaz bir hisar inşa etmeyi teklif etti. Fakat karşılığında güneş, ay ve Bereket ve Aşk Tanrıçası Freya ile evlenmek istediğini söyledi. Loki ve diğer tanrılar hararetli bir tartışmaya giriştiler. Hisarın yazın ilk gününe kadar tamamlanması şartıyla pazarlığa razı oldular. Bu teklife karşılık taş ustası dev, atı Svadilfari‘nin kendisine yardım etmesi durumunda vaat edilen güne kadar hisarı bitireceğini söyledi. Söz konusu şartta bir sakınca görmeyen Aesir devin isteğini kabul etti. Ardından dev hisarın inşasına başladı.
Günler günleri kovaladı ve yaz dönemi yaklaştı. Hisar neredeyse bitmek üzereydi. Svadilfari denen bu at, çok güçlü ve çalışkandı. Neredeyse işin çoğunu o tamamlamıştı. Bereket ve Aşk Tanrıçası Freya‘yı sonsuza kadar kaybetme ihtimalinden korkan tanrılar, hisarın inşasını sabote etme kararı aldılar. Bu amaçla Oyunbaz Tanrı Loki bir kısrağa (dişi at) dönüştü. Taş ustası devin atı olan Svadilfari‘nin önünde dolaşmaya başladı. Cazibesiyle atı baştan çıkararak kendisini takip etmesini sağladı.
Svadilfari‘nin ortadan kaybolmasından sonra dev hisarı zamanında bitiremeyeceğini fark etti. Öfkelenen dev Aesir‘e saldırdı. Durumdan korkan Aesir, o esnada trol avında olan Thor‘dan yardım istedi. Asgard‘a dönen Yıldırım ve Şimşek Tanrısı Thor duruma el attı. Thor taş ustası devin emeğini hiç ummadığı bir şekilde ödedi. Fakat bu ödeme devin istediği güneş ve ay ile değildi. Freya ile ise hiç değildi.
Bu olaylar olurken Loki‘nin, Svadilfari‘yi baştan çıkarması romantik bir birlikteliğe sebep oldu. Çiftleşmesinin neticesinde Oyunbaz Tanrı Loki hamile kaldı. Gri renkli ve sekiz bacaklı bir at doğurdu. Bu atın adı Sleipnir‘di. Sleipnir, bilinen tüm hayvanlar arasında en iyi olandı. Daha sonra Loki, Sleipnir‘i Her Şeyin Babası Odin‘e hediye etti.
Brísingamen
Hristiyan rahipler tarafından kaleme alınan bir ondördüncü yüzyıl anlatısı olan Sörla þáttr‘da Oyunbaz Tanrı Loki ile alakalı bir başka öykü daha anlatılmıştır.
Günlerden bir gün, Bereket ve Aşk Tanrıçası Freya ormanda gezinirken bir mağaraya denk geldi. Freya mağarada dört cücenin bir kolye yapmak için uğraştığını gördü. Hikaye burada tam olarak bu kolyenin Brísingamen olduğunu söylemese de pek çok araştırmacı bu kolyenin Brísingamen olduğunu iddia etmiştir. Her neyse, güzel şeylere karşı oldukça tutkulu olan Freya, kolyeye sahip olmayı derinden arzuladı. Freya‘nın isteği karşısında cüceler kolyeyi ona vermeyi kabul ettiler. Fakat Freya‘nın her biriyle seks yapmayı kabul etmesi karşılığında. Ne ilginçtir ki, Freya teklifi kabul etti.
Bir müddet sonra Loki meseleyi ortaya çıkardı. Çünkü Oyunbaz Tanrı Loki her zaman böyle şeyleri öğrenmenin yolunu bir şekilde bulurdu. Öğrendiklerini hemen Herşeyin Babası Odin‘e anlattı. Odin, Loki‘yi cesaretlendirerek kolyeyi Freya‘dan çalmasını istedi. Loki kendisini bir pireye dönüştürdü ve Freya‘nın kilitli yatak odasının bulunduğu kuleye doğru uçtu. Freya‘nın kolye ile birlikte uyuduğunu gördü. Ardından Loki, Freya‘yı yanağından ısırdı. Freya, ısırığın etkisiyle yana tarafına döndü. Nitekim bunu bir fırsat olarak gören Loki kolyeyi çaldı. Ardından kolyeyi Odin‘e teslim etti.
Freya hırsızlık ile ilgili konuşmak için Odin‘in huzuruna çıktı. Odin, cüceler ile ilgili olan olayı Freya‘nın yüzüne vurdu. Ona kolyesini tek bir şartla vereceğini söyledi. Her biri yirmi kralı yöneten iki kralı, sonsuz bir savaşa sürükleyebilirse kolyeyi geri alabileceğini söyledi. Fakat krallar birbirlerini her öldürdüğünde savaşmak için yeniden ayağa kalkıyorlardı. Bu döngüyü gerçek bir Hristiyan sona erdirene kadar devam edecekti. Daha sonra anlatılanlar, bu savaşın MS 995-1000 yılları arasında yaşayan Norveç’in Hristiyan Kralı Olaf Tryggvason ile sona erdiğini söylemektedir. Sonuç olarak Freya tüm bunlara rağmen Odin‘in teklifini kabul etti.
Baldur İhaneti
Bir gece Baldur kendi ölümünü anlatan bir kabus gördü. Peşi sıra annesi Frigg‘in de aynı rüyayı görmesi, Aesir‘in bu rüyayı uğursuz bir işaret olarak düşünmesine yol açtı. Ardından bu olay karşısında tüm tanrılar harekete geçmeye karar verdiler. Sekiz ayaklı atı Sleipnir‘e binen Odin, bu uğursuz rüyayı açıklayabilecek bir ipucu bulmak için Ölüler Diyarı Hel‘e gitti.
Othin ileri sürdü atını, yankılandı dünya
Ta ki Hel’in yüksek surlarına varana dek
Her Şeyin Babası Odin orada ölmüş bir völva buldu. Völvalar geleceği tahmin etme sanatı olan seidr büyüsünün uygulayıcılarıydılar. Odin kendi gücünü kullanarak o völvayı ölümden geri getirmeye çalıştı. Ancak her şey tam olarak yolunda gitmedi. Ölümden uyanan völva uyandırılmaktan çok rahatsız olmuştu. Bu yüzden Odin‘in sorgusuna direndi. Fakat Odin istediği şeyi almakta kararlıydı. Bu nedenle ısrarlı bir şekilde sorular sormaya devam etti.
Nitekim isteksiz olan völvadan bir kaç parça bir bilgi kırıntısı koparmayı başardı. Elde ettiği bilgi Odin‘in tam olarak istediği şey olmasa da ona bir bakış açısı kazandırmaya yetecek kadar iyiydi. Odin‘in öngörüsüne göre Baldur gerçekten ölecekti. Fakat nasıl öleceği ile ilgini bir bilgisi yoktu. Tek bildiği onun ölümünün ardından sevenlerinin özlem dolu yaslar tutacağıydı.
Frigg’in Antları
Odin öğrendiği bilgiler ile Aesir‘in yanına geri döndü. Oğlunun kesin bir şekilde öleceği öğrenen Frigg‘in üzüntüden yıkıldı. Fakat Frigg bu durumu kabullenmedi. Oğlunun ölümünü engellemekte kararlıydı. Bu yüzden yaratılmış her canlı ve cansız varlığa gitti. Onlardan oğluna asla zarar vermeyeceklerine dair söz vermelerini istedi. Düzyazı Edda’sındaki Gylfaginning bölümünde bu olay şöyle anlatılmıştır.
“ve Frigg tüm manalardan ant istedi, ateş ve suyun gücünden Baldr’ın esirgenmesini. Aynı şekilde diğer her şeyden; demir ve tüm metallerden, taşlardan, topraktan, ağaçlardan, hastalıklardan, hayvan ve canavarlardan, kuşlardan, zehirlerden ve yılanlardan.“
Frigg sağladığı bu antlar ile Baldur‘u bir nevi ölümsüz yaptı. Durumu fark eden Aesir, Baldur‘un bu gücünü bir eğlence aracı olarak kullanmaya başladılar. Hikayenin devamı ise şöyleydi.
“ve diğerlerinden bazıları ona ok atışları yaptı, bazıları onu kesti, bazıları da onu taşla dövdü. Fakat ne yapılırsa yapılsın onu hiç bir şey incitmedi. Bu durum Aesir’e gerçekten çok saygı duyulacak bir şey gibi göründü.”
Loki’nin Planı
Başkalarının başına açtığı talihsizliklerden büyük bir zevk duyan Oyunbaz Tanrı Loki, Baldur‘un durumu öğrenince olayı kabullenmekte zorluk yaşadı. Bu yüzden Loki, bir kadın kılığına girerek Frigg‘in yanına gitti ve her şeye yemin ettirip ettirmediğini sordu. Frigg kendisine gelen kadının gerçek kimliğini bilmediğinden alçak gönüllükle ökse otundan yemin istemediğini söyledi.
Bu bilgi karşısında Loki sevinçten havalara uçtu. Ardından ökse otu bularak ondan bir mızrak (bazen ok olarak da anlatılır) yapmak için bir arayışa girişti. Geri döndüğünde Aesir‘i Baldur‘a bir şeyler atarken buldu. Loki gözüne Baldur‘un kör kardeşi Hodr‘ı kestirdi. Yanına sokularak ona mızrağı verdi. Loki‘nin talimatlarıyla Hodr mızrağı Işık Tanrısı Baldur‘a fırlattı. Aldığı mızrak darbesiyle sendeleyen Baldur can çekişmeye başladı. Bir şeylerin ters gittiğini anlayan tanrılar hemen Baldur‘un etrafını sardılar. Sonra Odin gelerek ölmekte olan oğlunun kulağına bir şeyler fısıldadı. Odin‘in Baldur‘a söylediği bu son sözler bugün bile hala büyük bir gizem konusu olarak kaldı.
Loki’nin Esareti
Tüm bu olanlardan sonra Odin, Loki‘den intikamını çok acı bir şekilde aldı. Dişi dev Rindr‘den doğma olan oğlu Váli zaten masum Hodr‘u öldürmüştü. Ardından Loki‘nin peşine düştü. Váli, Oyunbaz Tanrı Loki‘yi kendi oğlu Nari‘nin bağırsaklarından bir kayaya bağladı. Ayrıca tanrılar Loki‘nin yüzüne ve vücuduna zehir damlasın diye mağaranın tavanına zehirli bir yılan yerleştirdi. Böylelikle Loki, Ragnarök‘ün sonuna kadar acı içinde kalmaya mahkum edildi.
Ragnarök’teki Akıbeti
Tanrıların Kaderi olarak bilinen Ragnarök esnasında Loki bir takım olaylara sebep olacaktı. Ragnarök yaklaştığında Loki, bağlı olduğu esaretten kurtulacaktır. Aesir her ne kadar Oyunbaz Tanrı Loki‘nin kendi yanlarında savaşacağını umut etse de, bazı kaynaklar onun devlerin yanında yer alacağını anlatmaktadır. Oyunbaz Tanrı Loki‘nin kaderinde Bifrost’un Koruyucusu Heimdall ile yapacağı teke tek dövüş vardır. Her ikisi de bu dövüş esnasında ölecektir.
Ragnarök içerisinde Loki‘nin çocukları da oldukça önemli roller oynamaktadır. Loki‘nin ilk çocuğu, Hel adındaki yer altı dünyasına hükmeden Hel’dir. Sonrakiyse boyutu ile denizleri saran Midgard’ın deniz yılanı Jörmungandr’dır. Sonuncusu da Tanrıların En Cesuru Tyr’ın elini koparan ve Ragnarök sırasında Odin’in başına ciddi belalar açacak olan devasa kurt Fenrir’dir. Dev yılan Jörmungandr ve dev kurt Fenrir tanrıların ölümüne katkıda bulunacaktır.
Popüler Kültür
Loki, çoğunlukla Marvel çizgi romanlarında ve Tom Hiddleston tarafından canlandırılan Marvel Sinematik Evreni‘nde yer aldı. Loki, Marvel içerisinde mitolojik kökeninden çok, Thor‘un üvey kardeşi bir gri karakter olarak sunuldu. Öyle ki babası Odin‘e kendisinden daha çok, Thor‘a sevgi gösterdiği için içerledi. Hatta Dünya halkının Thor‘a gösterdiği sevgiyi kıskandı. Yine de bu haliyle oldukça oyunbaz ve hilebaz bir tanrı olarak gösterilmesine sebep oldu.
Özellikle The Avengers (2012) filminde Loki, Dünya’yı fethetmek için kullanacağı bir ordu karşılığında, düşman uzaylı bir ırka çok güçlü bir tılsım olan Tesseract‘ı verdi. Dünya’nın fethi Loki için amaçtan çok bir araçtı. Çünkü bu durumu Dünya’nın koruyucusu rolünü üstlenen Thor‘a kişisel bir darbe indirmenin en etkili bir yolu olarak görüyordu. Marvel, Loki‘yi mitoloji içerisinde olduğu gibi maharetli bir şekil değiştirici olarak işledi. Fakat mitolojiden farklı olarak Loki, Marvel filmlerinde hayvanlardan ziyade daha çok farklı insan şekillerine girmeyi seçti.
Marvel her daim Loki‘nin izleyici üzerinde yarattığı etkiden memnun oldu. Bu yüzden uzun bir çabanın ardından çektiği ve yine başrolde Tom Hiddleston yer aldığı Loki dizisini 2021 senesinde yayınladı.
Dipnot: Böyle bir makaleyi ele aldığım için kendimi çok enerjik hissediyorum. Eğer ki buraya kadar bu makaleyi okuduysan, sana ayrıca teşekkür ederim. Cümlelerimi sonlandırırken artık gönül rahatlığı ile dinlenebilirim. Başka yazılarda görüşmek üzere. (:
İskandinav Mitolojisi: Anasayfa
Kaynakça ve Referanslar
Grímnismál
Lokasenna
Poetic Edda ve Mead of Poetry
Sörla þáttr
Thrymskvith
Völuspá
Görsel Sahipleri
Loki – Righon
Female Loki – rossdraws
Balıkçı Loki – KC Yan
The third gift – an enormous hammer – Elmer Boyd Smith
Loki and Svadilfari – Dorothy Hardy (1909)
A depiction of Loki quarreling with the gods – Lorenz Frølich (1895)
*All images remain property of their original owners. If you found any image copyrighted to yours. Please contact us, so we can remove it or mention its authors name.
Son Güncelleme – 23.06.2021
İlgili Diğer İçerikler
Daha Fazla Makale
Centilmen Piçler
Eğer bu sayfayı okumaya karar verdiysen şunu mutlaka bilmelisin. Bu yazı, ilgili dünyanın detayları ile ilgili bir takım bilgiler içermektedir. …
Calo Sanza
Eğer bu sayfayı okumaya karar verdiysen şunu mutlaka bilmelisin. Bu yazı, ilgili dünyanın detayları ile ilgili bir takım bilgiler içermektedir. …
Peder Zincir
Eğer bu sayfayı okumaya karar verdiysen şunu mutlaka bilmelisin. Bu yazı, ilgili dünyanın detayları ile ilgili bir takım bilgiler içermektedir. …
